Salvador Dali

354 obrazy - galeria malarstwa

1910 - 1982

Salvador Dali - surrealista

   Surrealizm to według twórcy tego kierunku, André Bretona: „Dyktando myśli pod nieobecność wszelkiej kontroli sprawowanej przez rozum, poza wszelkimi sprawdzianami estetycznymi lub moralnymi”. Główną inspiracją miał stać się leżący pomiędzy snem a jawą, „model wewnętrzny”. Salvador Dali, zafascynowany odsłaniającym najgłębsze „ja” zjawiskiem paranoi, ekshibicjonistyczną eksploracją własnych snów i marzeń oraz (najczęściej erotycznych) obsesji, był w powszechnym odczuciu synonimem surrealisty. Dzięki zaś swym ekstrawagancjom i talentom do skandali i autoreklamy, Salvador Dali stał się jednym z najbardziej popularnych malarzy XX w., a z pewnością najbardziej znanym surrealistą. Jego sztuka nadal wzbudza tyleż uwielbienia, co kontrowersji.

   Salvador Dali charakteryzował się wielką inwencją w zakresie stwarzania zapadających w pamięć obrazów o dużej sugestywności. Można tu wymienić choćby kadry ze stworzonego (wraz z L. Bunuelem) Psa andaluzyjskiego, czy miękkie zegarki ze słynnego obrazu Trwałość pamięci. Dali często wyjaśniał znaczenie i genezę swoich dzieł. Powstanie tego obrazu opisywał, wspominając wieczór, gdy cierpiąc na dokuczliwą migrenę, zjadł wspaniale dojrzały, roztapiający się camembert. Powrócił do pracowni, gdzie - patrząc na swój ostatni obraz, przedstawiający skalisty pejzaż z uschniętym drzewem na pierwszym planie - w ciągu zaledwie dwu godzin, do powrotu żony z kina, stworzył jedną ze swoich najsłynniejszych wizji - porzucone w pejzażu, roztapiające się zegarki. Efekt zmieniających swój stan fizyczny przedmiotów, roztapiających się, płynnych, czy eksplodujących form, był jednym z ulubionych zabiegów Salvadora Dali, popisującego się wirtuozerią iluzjonistycznej techniki.

   Sztukę i sposób bycia Salvadora Dali można bowiem w pewnym sensie określić mianem prestidigitatorstwa. Spośród innych artystów surrealizmu, wyróżnia go drobiazgowa i wirtuozerska technika, za pomocą której przekazywał swoje wizje. Znakomity, zręczny rysownik, opanował w pełni cały zespół klasycznych środków malarskich, włącznie z całą wiedzą optyczno-perspektywiczną. Używał jej w bardzo rozmaitym sensie; bowiem jego obrazy nie zawsze w założeniu były surrealistyczne, szczególnie te powstałe w okresie powojennym. Zasadę dowolnych spotkań przedmiotów, hipertrofii lub atrofii ich fragmentów, Salvador Dali stosował z wielką inwencją. Płonąca żyrafa jest jednym z najbardziej znanych przykładów niespożytej wyobraźni Salvadora Dali. Wszystko to, co pokazywał w swych obrazach, jest cielesne, substancjalne, dotykalne, ale często istota obiektów zmieniona jest w sposób przewrotny – zegarki stają się miękkie i zdeformowane, żaglowiec przybiera formę kroczącej postaci, a sylwetkom ludzkim nadawane są atrybuty przedmiotów codziennego użytku.

    Konsekwentna i ekscentryczna autoreklama, prowadzona przez Salvadora Dali, długo była postrzegana jako chwyt dość tani – jednak pod koniec XX wieku znalazła wielu naśladowców, a gloryfikacja osoby artysty stała się czymś w rodzaju prawomocnego obyczaju. Podłoże takiego zjawiska jest w dużym stopniu ekonomiczne – wobec zalewu ciągle rosnącej podaży utworów malarskich (jak i artefaktów każdej innej dziedziny sztuki) ich autorzy, chcąc dobrze prosperować, najczęściej muszą zabiegać o uwagę krytyków, szerszej publiczności, a w końcu nabywców. Stosują w tym celu rozmaite chwyty z zakresu autopromocji. Autorzy bardzo często usiłują przesunąć punkt ciężkości z samego dzieła na swoją osobę i swój styl uczestnictwa w życiu publicznym. W tym miejscu na obronę Salvadora Dali przytoczyć można argument, że to sama doktryna surrealizmu podkreślała wagę „sztuki życia” obok konkretnej twórczości, podważając więc w pewnym stopniu dotychczas nadrzędną wartość jakości artystycznej samego dzieła sztuki.